سلسله گفتارهای جنبه‌های اخلاقی مربوط به فضای مجازی (بخش پنجم) / رفتارها و اخبار جعلی
تاریخ انتشار: ۲۲ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۷۸۹۷۶
امیرعباس رکنی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی
آداب را به‌عنوان مجموعه‌ای از قوانین رفتاری که بر بیان خارجی روابط انسانی حاکم است، تعریف می‌کنند. آداب معاشرت به حفظ یکپارچگی جامعه کمک می‌کند، نظم اجتماعی خاصی را ایجاد و حفظ نموده، اقدامات مشترک افراد را هماهنگ کرده و به غلبه بر تنش‌های ارتباطی احتمالی کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آداب را به‌عنوان مجموعه‌ای از قوانین رفتاری که بر بیان خارجی روابط انسانی حاکم است، تعریف می‌کنند.
رعایت آداب معاشرت، حسن نیت و توجه به دیگران و ابراز احترام به آنان و ایجاد ارتباط آسان و دلپذیر را ممکن می‌سازد. باوجود تمام شباهت‌های موجود بین اخلاق و آداب، نمی‌توان آن‌ها را یکسان در نظر گرفت؛ کارکرد تنظیم‌کننده آداب ماهیتی نسبتاً فرعی دارد و کارکرد اصلی آن، همان‌طور که بسیاری از محققان اشاره‌کرده‌اند، یکپارچه کننده و متمایزکننده[1] است.
آداب شکلی از اجرای عملی اصول اخلاقی است.
آداب معاشرت با دادن ویژگی‌های متمایز به افراد، نحوه احوالپرسی، صحبت کردن و کسب اطمینان محتاطانه نسبت به یکدیگر و غیره، یکپارچگی در یک گروه اجتماعی را تضمین می‌کند و به‌این‌ترتیب این گروه را قادر می‌سازد تا احساس تعلق داشته باشند. آداب معاشرت به گروه اجازه می‌دهد تا رفتارهای جدیدی ایجاد و خود را از دیگران متمایز کنند؛ اما درعین‌حال، مانند زندگی واقعی، آداب معاشرت در اینترنت نتیکت[2] نه‌تنها افراد را متحد می‌کند، بلکه آن‌ها را با تأکید بر تفاوت‌هایشان (جنس، سن، طبقه، موقعیت اجتماعی، ملیت و مذهب، وابستگی و غیره) در موقعیت‌های مختلف از هم جدا می‌کند.
آداب معاشرت در اینترنت نتیکت نه‌تنها افراد را متحد می‌کند، بلکه آن‌ها را با تأکید بر تفاوت‌هایشان در موقعیت‌های مختلف از هم جدا می‌کند.
به‌طورکلی، کارکردهای ادغام/تمایز فرد را قادر می‌سازد تا روابط را هم در درون گروه مرجع خود و هم در خارج از آن، یعنی با «بیگانگان» ساده کند.
هیچ ابزار «نظارت» جهانی وجود ندارد که برای همه در جوامع مدرن یکسان باشد. هر گروه جمعیتی و/یا حرفه‌ای قواعد شرافتمندانه خاص خود را همراه با قوانین پذیرفته‌شده به‌عنوان یک جزء جدایی‌ناپذیر توسعه می‌دهند؛ عنصری از خرده‌فرهنگ خود که نه به معنای تحقیرآمیز، بلکه به‌عنوان گونه‌ای از فرهنگ اقلیت درک می‌شود یا در یک محیط فضای مجازی جاافتاده است؛ بنابراین تعجب‌آور نیست که قوانین ویژه آداب معاشرت در اینترنت شکل می‌گیرد. به معنای دقیق کلمه، نت یک آداب معاشرت نیست، زیرا کارکرد اصلی آداب سنتی را انجام نمی‌دهد (و نمی‌تواند انجام دهد).
نتیکت دانش و اجرای قوانین آن فرد را قادر می‌سازد تا تعلق خود را به یک جامعه خاص تأیید کند و ثابت کند که او است و نه هر کس دیگری.
کارکرد تمایزی آن، یعنی تعیین جایگاه فرد در سلسله‌مراتب اجتماعی، صرفاً مجازی است. تعیین جایگاه فرد در سلسله‌مراتب اجتماعی اساساً مستلزم ماهیت مادی است و اینترنت فاقد تماس انسانی یا تماس بدنی است. درنتیجه، کارکرد ارتباطی و یکپارچه‌سازی «نتیکت» به‌وضوح غالب است.
این تابع به دو صورت خود را نشان می‌دهد. اولاً، ابزارهای ساختن هویت جمعی اعضای یک جامعه مجازی خاص است؛ این جامعه/گروه مجازی با توسعه قوانین رفتاری منحصربه‌فرد خود، از خود به‌عنوان یک کل آگاه است و خود را به دیگران نشان می‌دهد. ثانیاً، «نتیکت» هویت فرهنگی-اجتماعی فردی را ارتقا می‌دهد؛ دانش و اجرای قوانین آن فرد را قادر می‌سازد تا تعلق خود را به یک جامعه خاص تأیید کند و ثابت کند که «او» است و نه هر کس دیگری.
نتیکت به‌عنوان مکانیسم اجتماعی شدن و به حاشیه راندن، هم‌زمان عمل می‌کند.
قواعد «نظارت» خاص در هیچ‌یک از مراجع سنتی قانون‌گذاری نوشته‌نشده است. تصادفی نیست که یک مجازات نسبتاً گسترده (و شدیدتر) برای نقض قوانین یک گروه خاص، اخراج از جامعه مجازی است، یعنی قطع ارتباط مجرم از یک منبع اینترنتی خاص؛ بنابراین، «نتیکت» به‌عنوان مکانیسم اجتماعی شدن و به حاشیه راندن، هم‌زمان عمل می‌کند.
برخلاف جوامع سنتی، امکان نفوذ گروهی بر یک فرد (مثلاً از طریق افکار عمومی) در اینترنت محدود است. ناشناس بودن ارتباطات مجازی، اجتناب از فشار اجتماعی را آسان می‌کند و بنابراین تنها روش مؤثر تأثیرگذاری در یک محیط مجازی، گنجاندن داوطلبانه یک فرد در سیستم اجتماعی، درونی کردن ارزش‌ها و قوانین گروهی است.
آداب معاشرت اینترنتی نیز به معنای احترام به شرکای ارتباطی است و بر اساس قاعده طلایی اخلاق گروهی شکل می‌گیرد.
این امر مستلزم پذیرش آگاهانه برخی از تعهدات، عمدتاً تعهدات اخلاقی، صرف‌نظر از اینکه جامعه خارجی مشترک است یا نه توسط هر یک از شرکت‌کنندگان در تعامل مجازی است. از این منظر، قوانین «نظارت» را می‌توان به‌عنوان دستورالعمل استاندارد رفتار صحیح در فضای مجازی در نظر گرفت؛ بنابراین، این قوانین ماهیت اخلاقی مشخصی دارند.
تجزیه‌وتحلیل نسخه‌های مختلف آداب معاشرت اینترنتی نشان می‌دهد که قوانین آن به‌طورکلی تفاوت چندانی با قوانین سنتی ندارند. آداب معاشرت اینترنتی نیز به معنای احترام به شرکای ارتباطی است و بر اساس «قاعده طلایی»[3] اخلاق گروهی شکل می‌گیرد. درعین‌حال، علاوه بر استانداردهای اخلاقی جهانی که به‌طور یکسان برای ارتباطات واقعی و مجازی قابل‌اجرا هستند، نتیکت شامل تعدادی از قوانین خاص به دلیل ویژگی‌های کانال ارتباطی نیز است. به‌عنوان‌مثال، نوشتن پیام‌ها با حروف بزرگ که معادل فریاد است، توصیه نمی‌شود، زیرا حروف بزرگ برای حس بینایی مضر است. همچنین توصیه نمی‌شود مواردی مانند موارد ذیل انجام شود: استفاده از حروف درشت؛ ارسال اعلان‌های غیرمنتظره؛ ارسال ایمیل با موضوع خالی؛ توزیع هرزنامه؛ ارسال نامه‌های ناخواسته؛ ارسال تبلیغات و غیره.
اکثر قوانین اخلاقی روزنامه‌نگاری معمولاً آزادی بیان را به‌عنوان بالاترین ارزش اخلاقی اعلام می‌کنند.
بااین‌حال، می‌توان فرض کرد که با توسعه بیشتر فناوری اطلاعات، رویکرد ارتباطات مجازی با اشکال معمول تعامل همانند و همسو خواهد شد و «نتیکت» در آداب معاشرت سنتی جذب می‌شود. همان‌طور که معروف است، اکثر قوانین اخلاقی روزنامه‌نگاری معمولاً آزادی بیان را به‌عنوان بالاترین ارزش اخلاقی اعلام می‌کنند: «هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد. این حق شامل آزادی داشتن عقاید، بدون مداخله و جستجو، دریافت و انتشار اطلاعات و عقاید از طریق هر رسانهای و بدون توجه به مرزها می‌شود.»[4] (ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر).
این آزادی بیان در اینترنت حداکثری می‌شود.
این آزادی بیان در اینترنت حداکثری می‌شود. مؤسسات تخصصی انحصار خود را بر تولید اطلاعات موجود در آن از دست می‌دهند و هر کاربر، با حداقل هزینه، می‌تواند هر پیامی را طراحی و در دسترس عموم قرار دهد.
اما خاص بودن اینترنت، نشان دادن مطالب جعلی، ضداجتماعی و غیرقانونی را نیز آسان‌تر می‌کند، زیرا اینترنت نوعی رسانه است که در آن راحت‌تر می‌توان هویت نویسنده یک بیانیه را پنهان کرد، تغییر داد یا جعل نمود. در اینترنت، درواقع، هرگز نمی‌توان با قاطعیت گفت که واقعاً نویسنده یک پیام کیست و متن منتشرشده در اینترنت در هر زمان می‌تواند غیرقابل تشخیص شود، تغییر کند، به سرور دیگری منتقل شود یا به‌سادگی از بین برود.
خاص بودن اینترنت، نشان دادن مطالب جعلی، ضداجتماعی و غیرقانونی را نیز آسان‌تر می‌کند.
با این واقعیت که هیچ معیار سازمانی یا حرفه‌ای برای کیفیت و قابلیت اطمینان اطلاعات در اینترنت وجود ندارد، وضعیت بدتر هم می‌شود، مگر در مواردی که اخبار مرتبط با شاخص‌های قابل‌اعتماد در خارج از وب همراه باشد (مثلاً شهرت نویسنده، موسسه‌ای که وبسایت خود را دارد و غیره)؛ بنابراین، ارتباطات جمعی در اینترنت کاملاً ناشناس و الزام‌آور است.
در مطابقت کامل با اصول ایدئولوژی وب، تلاش برای حل مشکل انتشار اطلاعات مشکوک در اینترنت یا «اخبار جعلی» با ایجاد قوانین تخصصی و همچنین با اعمال سانسور، با مخالفت قاطع اعضای جامعه نت مواجه شده است و معمولاً به شکست ختم می‌شود.
اینترنت، درواقع، هرگز نمی‌توان با قاطعیت گفت که واقعاً نویسنده یک پیام کیست و متن منتشرشده در اینترنت در هر زمان می‌تواند غیرقابل تشخیص شود.
باید در نظر داشت که با توجه به ویژگی‌های فرهنگی، ملی و مذهبی کشورهای مختلف، ارائه یک تعریف جهانی از معنای «اطلاعات مذموم»[5] غیرممکن است؛ بنابراین، توسعه یک سیاست اطلاعاتی یکپارچه در این زمینه به‌سختی امکان‌پذیر است.
ارتباطات جمعی در اینترنت کاملاً ناشناس و الزام‌آور است.
به‌عنوان یک جایگزین قابل‌قبول برای سانسور و سایر محدودیت‌های قانونی، پیشنهاد می‌شود پالایه کردن مطالب منتشرشده در وب با استفاده از الگوریتمی برای ارزیابی اسناد الکترونیکی در نظر گرفته شود.
تلاش برای حل مشکل انتشار اطلاعات مشکوک در اینترنت با مخالفت قاطع اعضای جامعه نت مواجه شده است و معمولاً به شکست ختم می‌شود.
مزیت این رویکرد این است که به کاربران آزادی انتخاب می‌دهد، بنابراین آن‌ها را قادر می‌سازد تصمیم بگیرند که چه نوع اطلاعاتی را می‌خواهند دریافت کنند.
به‌عنوان یک جایگزین پیشنهاد می‌شود پالایه کردن مطالب منتشرشده در وب با استفاده از الگوریتمی برای ارزیابی اسناد الکترونیکی در نظر گرفته شود.
مسلماً، برای اینکه این انتخاب واقعاً آگاهانه و مسئولانه باشد، داشتن یک سیستم ارزشی کامل (توانایی تشخیص)[6] ضروری است، هم برای کسانی که ارزیابی می‌کنند و مطالب را رتبه‌بندی می‌کنند و هم برای اشخاص ثالث.
داشتن یک سیستم ارزشی کامل (توانایی تشخیص) ضروری است.
ازآنجایی‌که اساس هر ارزیابی و رتبه‌بندی، شناسایی ارزش است، بنابراین، روش ارزیابی رتبه‌بندی (ارزیابی قابلیت اطمینان)[7] نمی‌تواند بدون تقویت فرهنگ اطلاعاتی جامعه به‌عنوان یک کل، مؤثر باشد.
روش ارزیابی رتبه‌بندی نمی‌تواند بدون تقویت فرهنگ اطلاعاتی جامعه به‌عنوان یک کل، مؤثر باشد.
پیوند منبع
[1] integrative and differentiating
[2] نتیکت (Etiquette in technology) (آداب معاشرت در دنیای فنّاوری) از ترکیب دو واژه شبکه (network) و آداب معاشرت (etiquette) به‌دست‌آمده است. نتیکت، آداب و تشریفات و مجموعه بایدها و نبایدهایی است که در ارتباطات الکترونیک ازجمله ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های ارتباطی باید موردتوجه قرار گیرند. هر فعالیتی در شبکه، نتیکت و آداب مخصوص به خود را دارد: ایجاد گروه، دعوت از دوستان، ارسال مطلب، کامنت گذاری، ارتباط با دیگران و حتی ترک گروه.
[3]golden rule
[4] “Everyone has the right to freedom of opinion and expression; this right includes freedom to hold opinions without interference and to seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontiers
[5] reprehensible information
[6] fully-fledged value system (i.e. the ability to discern)
[7] The rating evaluation methodology (assessment of reliability)
منبع اولیه: امیرعباس رکنی، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علوم قضایی
منبع ثانویه: وبگاه پژوهشگاه مجازی
ادامه دارد...
انتهای پیام/
از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.
منبع: فارس
کلیدواژه: سواد رسانه ای اخلاق در فضای مجازی مقررات اخلاقی ارتباطات مجازی نظریه های اخلاقی اخبار جعلی آداب معاشرت مطالب جعلی ارزشهای اخلاقی قادر می سازد آداب معاشرت عنوان یک رتبه بندی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۷۸۹۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پلیس علیه تبلیغ‌کنندگان سلاح در فضای مجازی
رییس پلیس فتا فراجا از آغاز طرح عملیات پلیس فتا بر علیه تبلیغ کنندگان فروش سلاح و مهمات و ترویج کنندگان خشونت در فضای مجازی طی سال جاری خبر داد.
به گزارش مهر، سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا فراجا گفت: در جهت پاکسازی و ارتقای امنیت فضای مجازی دو طرح عملیاتی ویژه پلیس فتا بر علیه تبلیغ کنندگان و فروشندگان سلاح، مهمات و اقلام ممنوعه و همچنین مقابله با پدیده ترویج خشونت و اراذل و اوباش در فضای سایبر در حال اجرا است.
این مقام ارشد سایبری خبر داد: در این راستا ۳۴ کار گروه ویژه عملیاتی و اطلاعاتی در خصوص رصد تارنما‌های مجرمانه و شناسایی مجرمان این دو حوزه که همواره پاکسازی و امنیت آن مورد درخواست هموطنان است، شروع به اجرای طرح کرده‌اند.
وی ادامه داد: بر اساس تجزیه، تحلیل و رصد‌های صورت گرفته در فضای مجازی بیش از ۹۰ درصد تبلیغات فروش و واگذاری سلاح، مهمات، افشانه و شوکر الکتریکی صرفاً یک ترفند کلاهبردارانه از سوی مجرمان سایبری به جهت کلاهبرداری مالی از متقاضیان محسوب می‌گردد و در حقیقت این افراد کلاهبردار هیچ گونه اقلامی نظیر سلاح، مهمات و ... به درخواست کنندگان واگذار نخواهند کرد.
رئیس پلیس فتا فراجا با تاکید بر عزم جدی پلیس فتا در برخورد با این دو پدیده مخل امنیت و آرامش هموطنان در فضای مجازی؛ از کاربران خواست: ضمن مشارکت با پلیس فتا در پاکسازی فضای مجازی در صورت مشاهده موارد مشکوک و مجرمانه موضوع را از طریق شماره تلفن ۰۹۶۳۸۰ به پلیس فتا گزارش کنند.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»